روغن کنجد یک روغن گیاهی خوراکی است که از دانه کنجد بدست می آید. از این روغن در آشپزی و نیز به عنوان طعم دهنده در غذاها استفاده می شود. از آنجایی که برای گرفتن روغن نیاز به یک فرآیند برداشت دستی است، تولید آن در دنیا حجم زیادی ندارد.
روش تولید روغن کنجد
کنجد ها وقتی رشد می کنند در محفظه ای هستند که وقتی می رسند، شکافته می شود. زمان شکافته شدن متفاوت است به این ترتیب کشاورزان این گیاهان را از درخت کنده و درجایی می گذارند تا زمانی که برسند و شکافته شود. با اینکه پیشرفت زیادی در کاشت کنجد شده اما همچنان میزان اتلاف محصول بالا است.
با اینکه برخی تولید کنندگان، روغن کنجد را تصفیه می کنند تا روغن شفاف تر و مطبوع تری بدست بیاید اما روغنی که از دانه های با کیفیت گرفته شده باشد نیاز به تصفیه ندارد. افراد زیادی نیز معتقدند تصفیه باعث از بین رفتن مواد غذایی مفید روغن می شود بنابراین بیشتر به روغن تصفیه نشده تمایل دارند.
روغن کنجد روغن ماندگاری است اما نگهداری آن در یخچال و قرار نگرفتن در معرض نور می تواند به حفظ مواد مغذی آن کمک کند. نگهداری آن در بطری های تیره به حفظ کیفیت آن کمک می کند.
تفاوت انواع روغن کنجد
رنگ روغن کنجد تفاوت های زیادی دارد. روغنی که تحت پرس سرد قرار گرفته است زرد کم رنگ است درحالیکه روغن کنجد هندی، طلایی است و روغن کنجد شرق آسیا رنگ قهوه ای تیره دارد. این رنگ و طعم به دانه هایی مربوط است که روغن از آنها گرفته می شود. روغنی که از پرس سرد بدست می آید با آنهایی که از دانه برشته شده بدست می آیند متفاوت است.
این روغن در دو شکل به بازار عرضه شده است. روغن پرس سرد در فروشگاه های غربی موجود است. روغنی که بو داده شده اما الزما پرس سرد نشده نیز برای آشپزی در جنوب هند و در آسیای میانه و کشورهای آسیای شرقی بکار می رود.
کاربردهای روغن کنجد برای آشپزی
یکی از انواع روغن کنجد که رنگ زرد و بویی دلپذیر و گاهی طعم ملایم دارد برای آشپزی بکار می رود. نوع دیگر کهربایی رنگ و معطر است و از دانه های کنجد پرس شده و بو داده گرفته می شود و به عنوان طعم دهنده در گام نهایی به غذا اضافه می شود.
روغن کنجدی که رنگ روشنی دارد برای سرخ کردن مناسب است در حالیکه روغن هایی که تیره رنگ هستند برای این کار مناسب نیستند. از آنها می توان برای سرخ کردن گوشت یا سبزیجات، تفت دادن یا تهیه املت استفاده کرد.
این روغن در کشورهای آسیایی به خصوص کره، چین و جنوب هند محبوب است ولی نحوه استفاده از آن در همه جای دنیا شبیه استفاده مردم مدیترانه از این روغن است. در اسیای شرقی گاهی از روغن کنجد بو داده برای چاشنی استفاده می شود. در ژاپن، رایو نام پاستایی اس که با روغن کنجد تند شده پخته می شود و در غذاهای مختلف همراه با سرکه و سس سویا مصرف می شود.
در جنوب هند قبل از ظهور روغن های تصفیه شده مدرن تولید شده در مقیاس بزرگ، از آن برای ادویه های کاری استفاده می شد. در برخی مناطق آن را همراه با غذاهی تند استفاده می کردند چون طعم خاصی به آنها می داد.
کاربردهای صنعتی روغن کنجد
- به عنوان حلال داروها یا محلول قطره ای وریدی
- از آن در ساخت محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده می شود
- از پوشش آن برای جلوگیری از شپشک زدن استفاده می شود و در برخی از حشره کش ها هم کاربرد دارد.
-
واید پزشکی روغن کنجد
میزان بالای آنتی اکسیدان
آنتی اکسیدان ها موادی هستند که به کاهش عملکرد تخریبی رادیکال های آزاد کمک می کنند. رادیکال آزاد باعث بیماری زایی در بدن می شود. تحقیقات نشان داده که مصرف روغن کنجد موجب حفظ سلامت سلولهای قلبی می شود. کسانی که روزانه ۲ تا ۵ میلی لیتر روغن کنجد به ازای ۵ یا ۱۰ کیلوگرم از وزنشان مصرف می کنند فعالیت آنتی اکسیدانی بیشتری در بدنشان دیده شده است.
خاصیت ضد التهابی
التهابات مزمن می توانند مخرب باشد و منجر به بیماری شوند و متوقف کردن آن تا جای ممکن اهمیت زیادی دارد. پزشکی سنتی از این روغن به خاطر خاصیت ضد التهابی آن برای درمان التهاب مفصل، دندان درد و خراش های پوستی استفاده می کرد. اخیرا مطالعات حیوانی نیز این خاصیت روغن کنجد را تایید کرده اند که می تواند اصلی ترین فایده آن نیز باشد.
مفید برای سلامت قلب و عروق
تحقیقات زیادی ثابت کرده اند که رژیم غذایی حاوی چربی غیراشباع برای قلب مفید است و روغن کنجد حاوی ۸۲% چربی غیراشباع است. این روغن امگا-۶ زیادی دارد که نقش مهمی در جلوگیری از بیماری های قلبی دارد. تحقیقات نشان می دهد که به جلوگیری از بیماری های قلبی و حتی کند کردن فرآیند توسعه این بیماری ها کمک می کند.
در حقیقت سطح کلسترول خون را کاهش می دهد. تحقیق یک ماهه ای نشان داد کسانی که روزانه ۴ قاشق روغن کنجد مصرف می کردند مقدار کلسترول بد و تری گلیسیرید خونشان در مقایسه با کسانی که روغن زیتون مصرف کرده بودند کاهش چشمگیری داشته است.
به کنترل قند خون کمک می کند
این روغن به تنظیم قند خون کمک می کند که برای اشخاص مبتلا به دیابت اهمیت دارد. تحقیقات بر روی موش ها نشان داده که اگر به مدت ۴۲ روز، ۶% از وعده غذایی آنها روغن کنجد باشد، قند خون آنها در مقایسه به موشهایی که روغن زیتون مصرف کرده اند کاهش چشمگیری خواهد داشت. مطالعه ۴۶ نفر با دیابت نوع ۲ نشان داد که ۹۰ روز مصرف این روغن قند خون و هموگلوبین A1c (HbA1c) را کاهش می دهد.
کمک به درمان آرتروز
بیماری آرتروز ۱۵% جمعیت دنیا را مبتلا ساخته و یکی از دلایل رایج دردهای مفصلی است. مطالعات زیادی تاثیر مثبت این روغن بر این بیماری را تایید کرده اند. در یک مطالعه ۲۸ روزه محققان هر روز ۰.۵ میلی لیتر روغن کنجد را به ازای هر کیلوگرم وزن به موش ها دادند و نتایج نشان دهنده کاهش علائم آرتروز و مشکلات مفصلی بود. با اینکه این خاصیت در حیوانات تایید شده اما نیاز به بررسی آن در انسان ها نیز می باشد.
بهبود زخم و سوختگی
اوزون گازی است که در پزشکی استفاده می شود و روغن هایی که دارای اوزون هستند برای درمان شرایط پوستی مختلف به کار می روند. تحقیقات روی موش ها نشان داده که درمان با روغن کنجد حاوی اوزون کلاژن سازی را بیشتر می کند. همچنین زمان درمان سوختگی را کاهش می دهد. این خاصیت می تواند به ویژگی آنتی اکسیدانی و ضد التهابی آن برگردد.
حفاظت در برابر اشعه UV
برخی تحقیقات نشان داده اند که این روغن می تواند در برابر تخریب UV که موجب مشکلات پوستی می شود حفاظت ایجاد کنند که به خاطر خاصیت آنتی اکسیدانی بالای آن است. در حقیقت این قابلیت در روغن کنجد ۳۰ درصد و در سایر روغن ها نظیر روغن نارگیل، بادام زمینی و زیتون ۲۰% است. برخی منابع ادعا می کنند که روغن کنجد یک ضد آفتاب طبیعی است و دارای SPF است. با این حال تحقیقات کمی این مطلب را تایید کرده اند.
-
سایر خواص روغن کنجد برای سلامتی
بهبود کیفیت خواب: مطالعات نشان داده که مالیدن روغن روی پیشانی کیفیت خواب و کیفیت زندگی را بهبود می دهد
استفاده موضعی آن درد را کاهش می دهد. برخی مطالعات نشان داده که ماساژ با این روغن به کاهش دردهای پا کمک می کند.
سلامت مو را بهبود می دهد: از فواید این روغن برای مو این است که ترکیبات آن مو را درخشان و محکم می کند. یک مطالعه هشت هفته ای نشان داده که مصرف روزانه روغن کنجد همراه با ویتامین E موجب تقویت و درخشندگی موها می شود.
طریقه مصرف روغن کنجد
روغن کنجد طعم و بویی مطبوعی به غذا می دهد و از این جهت در آسیا و خاورمیانه محبوب است. هر نوع از این روغن طعم و بوی متفاوتی دارد. روغن تصفیه نشده رنگ روشن و طعم خاصی دارد و می توان از آن در آشپزی استفاده کرد. اما روغن تصفیه شده برای سرخ کردن مناسب تر است و طعم خنثی دارد.
روغن کنجد بو داده شده رنگ قهوه ای و طعم ظریفی دارد که مناسب دسر است. در غذاهایی مثل سیب زمینی سرخ کرده، رشته فرنگی کنجدی، غذاهای دارای گوشت یا ماهی و سس ها می توانید آن را اضافه کنید.
روغن کنجد هم سالم و هم خوش مزه است. به خاطر محتوای آنتی اکسیدانی و ضد التهابی که دارد برای قلب، مفاصل، پوست، مو مفید است. با این حال نیاز به تحقیقات بیشتری در این مورد است. با اضافه کردن این روغن پرفایده به رژیم غذایی خود می توانید از مزایای بی شمار آن در زندگیتان بهره ببرید.
روغن کنجد برای چی خوبه
روغن کنجد برای درمان سفیدی زودرس موها، درمان علائم آرتریت روماتوئید و کاهش فشار خون مفید است. این روغن به مبارزه با استرس و افسردگی کمک می کند. مصرف روغن کنجد به بهبود سلامت دهان، دندان و سلامت پوست بسیار کمک می کند. این روغن همچنین به عنوان یک ماده ضد التهاب طبیعی بوده و بدن را سم زدایی می کند.
عوارض روغن کنجد
عوارض جانبی مصرف بیش از حد روغن کنجد در رژیم غذایی ممکن است شامل افزایش وزن، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ، دیورتیکولیت، واکنش های آلرژیک، آنافیلاکسی، عفونت آپاندیس، اسهال، بثورات پوستی، ریزش مو و حتی سقط جنین باشد.
از آنجا که کنجد یک ماده آلرژیک قوی است برای کسانی که داروهای ضد انعقاد خون مانند آسپرین، هپارین و غیره مصرف می کنند، توصیه نمی شود. مصرف روغن کنجد می تواند منجر به رقیق شدن خون شود، بنابراین مصرف همزمان آن با داروهای رقیق کننده خون، می تواند بسیار مضر باشد.
روغن کنجد برای مو
روغن کنجد به دلیل داشتن مواد مغذی متنوع، می تواند برای تغذیه موهای شما بسیار مناسب باشد. روغن کنجد پوست سر و موهای شما را به خوبی آبرسانی می کند و از خشکی پوست سر و وزشدن موها جلوگیری می کند. خواص ضد باکتریایی و ضد قارچی روغن کنجد به محافظت از پوست سر در برابر عوامل بیماری زا خارجی و سایر عوامل بیماری زا کمک می کند. همچنین در حفظ رنگ طبیعی مو و تقویت ساقه های مو بسیار مفید است.
انواع روغن کنجد
روغن کنجد در بازار به دو نوع، روغن سبک و تیره دسته بندی می شود. روغن کنجد سبک یا سفید رنگ که از دانه های کنجد رسیده استخراج می شود، رنگ کهربایی زیبایی دارد و می توان از آن برای سرخ کردن و پخت و پز استفاده کرد.
روغن کنجد تیره که از دانه های کنجد بو داده گرفته می شود، رنگ قهوه ای دارد و می توان از آن برای طعم دادن به انواع سبزیجات پخته و سالادها استفاده کرد. این نوع روغن کنجد برای تفت دادن غذا مناسب است.
روغن کنجد برای آشپزی
از روغن کنجد سفید رنگ برای سرخ کردن گوشت و سبزیجات استفاده می شود. روغن کنجد سفید رنگ را می توانید مانند سایر روغن های پخت و پز استفاده کنید. مطمئن شوید که از روغن کنجد با رنگ روشن استفاده می کنید زیرا استفاده از نوع تیره این روغن برای پخت و پز طولانی و سرخ کردن مواد غذایی مناسب نیست و طعم وحشتناکی به مواد غذای شما می دهد.
روغن کنجد سفید رنگ دارای نقطه دود در حدود ۴۱۰ درجه فارنهایت (۲۱۰ درجه سانتی گراد) است. بنابراین می توانید بدون نگرانی از سوختن این روغن از آن برای سرخ کردن مواد غذایی استفاده کنید.
روغن کنجد تیره رنگ بیشتر برای تفت دادن مواد غذایی و برای استفاده بر روی سس سالاد مناسب است. در هنگام آشپزی با روغن کنجد تیره رنگ بهتر است که در ۲ دقیقه آخر زمان پخت یا بعد از پخت، به مواد غذایی اضافه شود. روغن کنجد تیره رنگ در زمان پخت طولانی مدت، طعم سوخته یا تلخی را به مواد غذایی شما می دهد.
قیمت روغن کنجد
روغن کنجد در انواع اندازه ها و کیفیت های مختلف در بازار وجود دارد که بر اساس کیفیت قیمت آن افزایش می یابد. روغن کنجد تصفیه شده و بکر دارای بالاترین قیمت نسبت به سایر روغن های کنجد است. قیمت یک لیتر روغن کنجد فرابکر حدود ۱۹۵ هزارتومان است. شما می توانید برای خرید و اطلاع از قیمت های این روغن به سایت های اینترنتی فروش مواد غذایی مراجعه کنید.
ترکیبات روغن کنجد
این روغن دارای مواد مغذی بسیار زیادی است. اسید اولئیک حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد از کل اسیدهای چرب موجود در روغن کنجد را تشکیل می دهد. اسید لینولئیک دومین اسید چرب فراوان در روغن دانه کنجد است.
این روغن دارای سطوح بالایی از آنتی اکسیدان ها است. کنجد حاوی ویتامین E نیز است و روغن آن نیز سرشار از ویتامین های B کمپلکس، از جمله ریبوفلاوین، تیامین، اسید پانتوتنیک، نیاسین، اسید فولیک و پیریدوکسین است. این روغن همچنین سرشار از اسیدهای آمینه است که به ساخت پروتئین ها کمک می کنند و حاوی مواد معدنی مانند مس، آهن، منگنز، کلسیم، سلنیوم، منیزیم، روی و فسفر است که برای سلامتی مفید هستند.
فواید روغن کنجد برای پوست ومو
روغن کنجد به عنوان یک آنتی اکسیدان، پیری پوست را به تاخیر می اندازد. این روغن پوست شما را نرم می کند و از پیری زودرس و ایجاد چین و چروک در پوست جلوگیری می کند. این روغن همچنین می تواند پوست شما را آبرسانی کند و سلول های مرده پوست شما را احیا کند. شما همچنین می توانید از این روغن به عنوان یک ضد آفتاب طبیعی استفاده کنید.
روغن کنجد به ترمیم موهای آسیب دیده نیز بسیار کمک می کند. این روغن با تحریک فولیکول های مو به رشد مجدد مو بسیار کمک می کند. همچنین روغن کنجد به خلاص شدن از شوره سر که نتیجه خشکی پوست است کمک می کند.
مضرات روغن کنجد برای پوست صورت
اگرچه روغن کنجد به عنوان یک روغن کاربردی و درمانی برای اکثر انواع پوست مفید است، اما اگر پوست بسیار حساس یا بیش از حد چرب دارید مصرف این روغن می تواند موجب آلرژی پوستی شود که خود را به صورت کهیر یا بثورات پوستی، قرمزی و خارش پوست نشان می دهد. بنابراین بهتر است قبل از استفاده از این روغن برای درمان مشکلات پوستی چند قطره از آن را روی قسمت کوچکی از صورت خود به صورت یک آزمایش پچ امتحان کنید.
این آزمایش به شما کمک می کند تا متوجه شوید که پوست شما نسبت به این روغن چگونه واکنش نشان می دهد. همچنین اگر مستعد آکنه هستید و یا پوست چربی دارید باید این روغن را با مرطوب کننده، کرم ضد آفتاب یا ماسک صورت خود مخلوط کنید تا دامنه تجمع روغن های اضافی روی صورت خود را کاهش دهید.
مضرات روغن کنجد برای کبد
به عنوان یک ماده غذایی مفید برای حفظ سطح گلوکز خون شناخته می شود که مقاومت بدن به انسولین را کاهش می دهد، بنابراین به پانکراس اجازه می دهد انسولین کافی ترشح کند تا محتوای قند موجود در وعده غذایی شما را تجزیه کند و به عملکرد بهتر کبد نیز کمک می کند.
با این حال، اگر در مصرف روغن کنجد زیاده روی شود، می تواند منجر به کاهش سطح گلوکز خون شما به زیر حالت طبیعی شود و با کاهش قند خون احتمالا باعث بروز دوره های هیپوگلیسمی شود، به ویژه در افراد مبتلا به دیابت که از داروهای کاهنده قند خون یا انسولین استفاده می کنند. بنابراین، این افراد بهتر است تا زمانی که با پزشک خود در مورد مصرف این روغن صحبت نکرده اند آن را در رژیم غذایی خود قرار ندهند.
مضرات روغن کنجد در طب اسلامی
روغن کنجد به دلیل خواص درمانی و مناسب برای پخت و پز یک روغن پرکاربرد و سالم در طب اسلامی به شمار می رود. اما در کنار فواید سلامتی بی شمار، این روغن گیاهی دارای مضراتی نیز می باشد. این روغن کالری بالایی دارد و حاوی اسیدهای چرب فراوانی است به همین دلیل افراد مبتلا به اضافه وزن و دیابت بهتر است در مصرف روغن کنجد زیاده روی نکنند.
علاوه بر این همانطور که می دانید روغن کنجد اغلب برای پخت و پز و یا چاشنی سالاد نیز مورد استفاده قرار می گیرد. اما بهتر است بدانید مصرف این روغن و فرآورده‌های آن برای افرادی که درگیر بیماری های دستگاه گوارش یا مشکلات معده هستند و یا در فرآیند هضم مواد غذایی مشکل دارند مناسب نیست زیرا فرآیند هضم این روغن سنگین و مشکل است.
مضرات روغن کنجد برای مو
روغن کنجد اغلب برای تقویت و حفظ سلامتی ریشه های مو و به طور کلی ارتقای سلامت مو مورد ستایش قرار می گیرد. با این حال اگر در مصرف این روغن به صورت خوراکی و حتی موضعی زیاده روی کنید به احتمال زیاد دچار عدم تعادل هورمونی خواهید شد که در نتیجه این عدم تعال هورمونی پوست سر شما چرب خواهد شد.
تولید بیش از اندازه چربی در پوست سر موجب انسداد منافذ پوست سر شده که یکی از دلایل ریزش مو و کاهش استحکام ریشه های مو است که حتی ممکن است منجر به طاسی کامل شود. بنابراین بهتر است در مصرف این روغن گیاهی زیاده روی نکنید و بعد از هر بار استفاده نیز به وسیله شامپوی مناسب موهای خود را بشویید.
مضرات کنجد
کنجد یک دانه بسیار مقوی است که به صورت خام و بو داده و روغن نیز قابل استفاده است اما مصرف این دانه پرخاصیت مانند سایر مواد غذایی می تواند مضراتی به همراه داشته باشد. مصرف بیش از اندازه کنجد می تواند منجر به کاهش فشار خون به زیر حد مجاز شود.
همانطور که می دانید کنجد حاوی فیبرهایی است که قابل هضم نیستند بنابراین مصرف بیش از اندازه آن می تواند موجب شود فیبرها یک لایه بر روی آپاندیس ایجاد کرده و باعث نفخ و درد شدید شوند. به عبارت دیگر مصرف بیش از اندازه کنجد می تواند موجب ایجاد آپاندیسیت شود.
روغن کنجد برای کبد چرب
یک رژیم غذایی پرچرب می تواند باعث به وجود آمدن بیماری کبد چرب شود که نشان دهنده تجمع بیش از اندازه چربی در سلول های کبد و افزایش اندازه کبد است. روغن کنجد با داشتن یک ماده فعال به نام سزامول می تواند به عنوان یک روغن محافظت کننده از کبد چرب مورد استفاده قرار گیرد.
این ماده فعال با مقابله با استرس اکسیداتیو و التهاب از طریق فعال سازی فاکتور Nrf2 از کبد محافظت می کند. همچنین این روغن حاوی ترکیبات گیاهی مانند فیتواسترول ها و آنتی اکسیدان ها است که با پایین نگه داشتن سطح کلسترول و جلوگیری از اثرات منفی ترکیبات مضر از سلامتی کبد محافظت می کند.
روغن کنجد برای چی خوبه
روغن کنجد به عنوان یک روغن گیاهی فقط یک چاشنی غذایی نیست بلکه یک روغن همه کاره است که می تواند پوست را مرطوب نگه دارد و با علائم پیری پوست مانند چین و چروک مبارزه کند. این روغن همچنین به عنوان روغن پایه تقریبا برای تمام روغن های گیاهی عمل می کند.
علاوه بر این روغن کنجد دارای خواص سلامتی مانند درمان آرتریت روماتوئید، مبارزه با رادیکال های آزاد، مفید برای مو، غنی از چربی های غیر اشباع، بهبود سلامت دهان و دندان، کمک به حرکات روده، کمک به مبارزه با استرس و افسردگی، کمک به پیشگیری از دیابت و کمک به بهبود سلامت چشم و استحکام استخوان ها است.